به گزارش خبرگزاری حوزه، پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.

- سؤال

در حدیثی از پیامبر نقل شده که: «اکثر اهل الجنة البُله» مراد حضرت از بُله چه کسانی هستند و معنی آن چیست؟

- پاسخ

حدیثی از وجود مقدس نبی مکرم اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده است که در متون روایی ما هم آمده است عبارت روایت این است: «دَخَلْتُ الجنةَ فاذا اکثر اهلِها البُله»[۱] داخل بهشت شدم و اکثر اهل بهشت ابلهان بودند. برای فهم حدیث لازم است به لغت «بُله» مراجعه کنیم تا ببینیم معنای این لغت چیست؟

بُلْه جمع ابله است و ابله کسی است که در او نوعی غفلت باشد. [۲]

ظاهراً به انسان جاهل اگر ابله گفته می شود بدین سبب است که نسبت به قوة عاقلة خود غافل شده است؛ پس «ابله» کسی است که در او غفلتی یافت بشود؛ حال جهت غفلت او چیست مطلب دیگری است. اگرچه الآن آنچه از کلمه «ابله» فهمیده می شود در وهلة اول غفلت از قوة عقل  و انسان جاهل به ذهن می آید ولکن معنای حقیقی ابله انسان جاهل و کم عقل نیست.

از این رو اکثر کتب لغت پیرامون این حدیث شریف گفته اند مراد از «بُله» در این حدیث انسان های کم عقل نیستند بلکه انسان هایی مراد است که از دنیا غافل شده اند.

به مناسبت لغت «بُله» لغت شناسان اشاره ای به همین حدیث شریف کرده و متذکر شده اند که مراد از «ابلهان» در این حدیث کسانی هستند که از شرّ و شرورات غافل هستند و نسبت به مردم حُسن ظن دارند و خود را در امور مردم درگیر نمی کنند. [۳]

چون اینها در دنیا متوجه امور اخروی هستند و خود را مشغول آخرت کرده اند؛ لذاست که این گونه انسان ها نسبت به امور دنیا و اشتغال به آن غافل هستند و به جهت غفلتی که نسبت به دنیا طلبی دارند «ابله» شمرده می شوند. [۴]

در میان روایات، حدیثی مشتمل بر عبارت است که فهم معنا را برای ما آسان کرده است بطوری که اگر معنای لغوی «بُله» هم نبود، همین روایت برای فهم معنای این حدیث شریف کافی بود.

در کتاب معانی الاخبار شیخ صدوق، همین حدیث با عبارتی اضافه نقل شده است.

پیامبراکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:

داخل بهشت شدم پس دیدم اکثر اهل بهشت از ابلهان هستند. (راوی گوید سؤال کردم) بُله و ابلهان کیانند؟

حضرت فرمود: «العاقل (در بعضی از نسخه ها العامل) فی الخیر، الغافل عن الشرّ الذی یصوم فی کل شهر ثلاثة ایام»

حضرت در جواب فرمود: منظور من از ابله، عاقل (یا عامل) در امور خیر و غافل از کارهای شرّ است، کسی که در هر ماه سه روز، روزه می گیرد. [۵]

در این نقل خود حضرت «ابله» را معنی فرموده است که البته معنایی لغوی هماهنگ با فرمایش حضرت است.

در نتیجه هم معنای لغت «بله» و هم معنایی که حضرت اراده فرموده روشن شد که مراد از ابلهانی که اکثر اهل بهشت هستند انسان هایی می باشند که نسبت به امور دنیا غافل و متوجه امور اخروی می باشند.

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:

معانی الاخبار، محمد صدوق.

پی نوشت ها:

[۱]. نهج الفصاحه، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳، ص ۹۹.

[۲] . طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۴۶، (لغت ب. ل. ه).

[۳] . العین، الخلیل الفراهیدی، ج ۴، ص ۵۵، ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۴۷۷، الذهایه فی غریب الحدیث، مؤسسة اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۳۶۴ش، ج ۱، ص ۱۵۳.

[۴] . ر. ک، طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۴۶؛ و ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۴۷۷.

[۵] . صدوق، معانی الاخبار، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش، ج ۲، ص ۲۲.